HR - Ljudski Resursi - Srbija

Rad na crno najzastupljeniji u trgovini i ugostiteljstvu

U Srbiji je rad "na crno" najviše zastupljen u trgovini, ugostiteljstvu, zanatskim, industrijskim i proizvodnim pogonima, kao i u građevinarstvu.

Prema najnovijim podacima Inspektorata za rad, u pojedinim delatnostima zapaženo je da se povećava broj radno angažovanih "na crno" u istim periodima svake godine, što je naročito karakteristično za ugostiteljstvo i građevinarstvo.

Radu "na crno" u delatnosti građevinarstva pogoduje velika fluktuacija radne snage, često premeštanje sa jednog gradilišta na drugo i kratko vreme angažovanja lica na jednom radnom mestu.

Ovaj Inspektorat je u protekloj godini obavio 40.222 nadzora i tom prilikom zatečeno je 357.498 ljudi u radnom odnosu, dok je 5.734 osoba radilo 'na crno'. Nakon nadzora radni odnos je zasnovan sa 4.178 ljudi (73 odsto), dok sa ostalih 1.556 to nije bio slučaj.

Od ljudi zatečenih na radu "na crno", najviše ih je bilo u trgovini, čak 1669, zatim u hotelima i restoranima, 1010, a slede industrija sa 888, lične usluge sa 709, građevinarstvo sa 593, ostale komunalne i društvene usluge sa 343, finansijsko posredovanje sa 132 radnika, saobraćaj, skladištenje i veze sa 123, poljoprivreda sa 107, proizvodnja i snabdevanje energrijom sa 95 i zdravstveni i socijalni rad sa 53, a čak je i u obrazovanju bilo 12 ilegalnih radnika.

Kontole su pokazale da poslodavci često zloupotrebljavaju instituciju probnog rada, uz opravdanje da je neophodno da se pre zaključivanja ugovora o radu uvere da li angažovano lice zadovoljava sve potrebne kriterijume.

Nadzor Inspektorata za rad pokazao je i da se za rad u sivoj ekonomiji regrutuju najčešće mladi, nekvalifikovani radnici, sa najviše srednjom stručnom spremom, zaposleni bez redovnih zarada, nezaposleni preko 40 godina života, primaoci novčanih naknada, socijalne pomoći, i slično, dok na gradilištima najčešće ilegalno rade zaposleni čija preduzeća trenutno ne rade, nezaposleni, penzioneri i izbeglice.

Takođe je utvrđeno da poslodavci često organizuju proizvodnu delatnost u podrumima, garažama, privatnim kućama, tako da ju je teško otkriti. Na takvim objektima nema nikakvih natpisa, niti bilo kojih drugih oznaka, a ulazak u prostorije u kojima se odvija proizvodnja sprečena je obaveznim psima čuvarima, mikro-kamerama, interfonima i katancima. U takvim prostorijama, najčešće se šije, izrađuje obuća, pravi stolarija ili odvija neki drugi vid mini proizvodnje.

Pored pooštrene kaznene politike, veće poštovanje ovog instituta posledica je i načina rada inspektora i okolnosti da se nadzor vrši i van redovnog radnog vremena - popodne, noću, i u dane vikenda.

U Inspektoratu za rad predlažu i nekoliko mera za prevazilaženje i smanjenje rada "na crno", kao što su registrovanje zaključenih ugovora o radu kod nadležnog opštinskog ili drugog državnog organa (službe za zapošljavanje, ili fond PIO), bolja koordinacija inspekcijske službe, ubrzavanje prekršajnih postupaka i rešavanje problema zastarelosti i izricanja kazni ispod zakonskog minimuma.